Esther Steenbergen, gitariste met brede belangstelling

Brandenburgse Concerten van Anne Teresa de Kaersmaeker

Dansen op muziek van Bach wordt op een podium vrijwel altijd iets oubolligs in een rare jurk of een choreografie die zwakker is dan de muziek waarop die wordt uitgevoerd en daarom ergernis opwekt. Daar is bij de Brandenburgse concerten van Rosas, het gezelschap van Anne Teresa de Keersmaeker absoluut geen sprake van.

In een volledig eigen danstaal heeft Anne Teresa de Keersmaeker de Brandenburgse Concerten gevangen in menselijke beweging. Huppelen, rennen, lopen, zwieren, draaien. Het lijkt willekeurig maar dat is het niet. Als je goed kijkt zie je de architectuur van de compositie. Stemmen die zich losmaken en weer opgaan in het geheel, sequensen, versieringen, inzetten en versieringen. Het is allemaal zichtbaar.

Ik zag de voorstelling tijdens het Holland Festival in Carré. Hij duurde 2 uur zonder pauze. Blij als een kind huppelde ik naar huis. Daar vond ik een illegale download. Stap eens in rond 36:50, als het derde Brandenburgs Concert inzet en zet volgende keer als je gaat hardlopen, Bach op je playlist.

@rosasdance @brock_orchestra @amandinebeyer Foto: @de_volkskrant @hugoglendinning

De voorstelling is nog te zien in het theater. Ga kijken. Als je niet kunt, hoop dan dat hij wordt hernomen.

https://www.rosas.be/nl/productions/654-the-six-brandenburg-concertos

De grote angst in de bergen

“Er hangt een stroperige, weeë lucht en er ligt een vlies op de hemel zoals het vlies over de ogen van de blinden ligt. De gletsjer hoest, de bergen ontpoppen zich als een woeste, wrede godheid die de mensen straft omdat ze zich hebben willen meten met wat sterker is dan zij.

uit : Nawoord van de vertaler

De grote angst in de bergen van de Zwitser Charles-Ferdinand Ramuz is een prachtig, sprookjesachtig, ‘bij vlagen hallucinatoir’ geschreven boek waarin zich niet minder dan een ramp voltrekt. De vertaling van Rokus Hofstede is prachtig.

Tot mijn grote vreugde bewoont Hofstede samen met Martin de Haan een virtuele schrijfkamer: Blog en archief, ramsjwinkeltje en privé-encyclopedie. Lang leve het internet.

Voor diegenen die ook een brede belangstelling hebben: Charles-Ferdinand Ramuz schreef nog veel meer, waaronder de tekst van Stawinsky’s Histoire du soldat, hieronder waarschijnlijk in de vertaling van Martinus Nijhoff.

Een mooie titel

De titel voor zijn nieuwe boek was tijdens een etentje met vrienden niet met onverdeeld enthousiasme ontvangen. Wat of ík van de titel vond, wilde de schrijver weten.

Ik vond de titel wel oké. ‘Als het de lading dekt tenminste’. Want de titel had een lading.
De titel dekte de lading, verzekerde de schrijver me.

Ach, ’t is maar een titel, stelde hij zichzelf gerust. Zo belangrijk is een titel nou ook weer niet.

Nou,… protesteerde ik.

Oh ? vroeg de schrijver. Wel belangrijk? Wat vind jij dan een mooie titel? Noem jij eens een boek met een mooie titel.

Daar moest ik even over nadenken.

De Koperen Tuin. De Koperen Tuin zei ik. Dat vind ik echt een prachtige titel.

… Oké…, zei de schrijver. Dan noem ik mijn boek De Koperen Tuin.

Olga

Dit is Olga. Officieel heet ze Kompas Olga 800 maar ik vind Olga toch vriendelijker klinken. Olga houdt niet van aandacht, het liefst houdt ze zich onzichtbaar in de stal. Dat lees ik op Over Koetjes en Kalfjes, het blog van boerin Hendrika.

Ik denk niet dat het werk van boerin Hendrika de goedkeuring van de Partij voor de Dieren kan wegdragen, Olga staat op de foto omdat ze 100.000 kg melk heeft geproduceerd. Toch kijk ik graag op Hendrika’s blog. Het is er zo lekker rustig. De foto’s zijn mooi. En er wordt met liefde over de dieren gesproken.

Maar tegenwoordig is Hendrika vooral actief op Twitter. Dat is logisch maar wel jammer. Want retweets, filmpjes, nieuws, opmerkingen over actualiteiten zijn toch anders dan een serie foto’s over mist of een lang bericht over suikerbieten.

Concerto voor Six

Het stuk waarvoor ik was ingehuurd stond als laatste geprogrammeerd, dat betekent dat het als eerste wordt gerepeteerd. Maar de trein had vertraging en ik miste de repetitie. Zo belandde ik in het niemandsland voor aanvang van een concert. Het weer was slecht. Het concert uitverkocht. Op de gang viel niks te beleven. Ik besloot in de kleedkamer te blijven. Af en toe melde zich een lid van het ad hoc ensemble dat voor het programma van die avond was samengesteld.

Een violiste maakte zich op. Een ander nam nog even iets door. En weer een ander had voor het eerst van haar leven een Hema broek aan en was daar ZO tevreden mee. Ja ECHT.

‘Je kunt er wel reclame voor gaan maken’, suggereerde ik. ‘Nou, ik heb nog wel een heel goede review achtergelaten.’ ECHT? ja Echt.

Daarna zat ik weer alleen.

Het stuk waarvoor ik was ingehuurd duurde 12 min. Die waren na zes uur kleedkamer best snel voorbij.

The Favourite

Gaan. Gaan. Gaan. Allemaal naar The Favourite gaan. Kies voor een bioscoop met een groot scherm en een goede geluidsinstallatie want in deze fantastische film klinkt echt prachtige muziek. Op Wikipedia en IMDB komt die muziek er, wat naam en toenaam betreft, nogal bekaaid vanaf. Op de aftiteling zijn componist en compositie heel kunstzinnig, volkomen onleesbaar vormgegeven. Gelukkig kwam ik bij Tunefind terecht. Ik wist niet dat die site bestond maar handig is die wel. ‘Wat is dat ook alweer’ dacht ik, toen ik de bioscoop uitliep. Nu weet ik het weer.

Gitaristen Kollektief

Geïnspireerd door een optreden van John Williams en Paco Peña in het Concertgebouw begon amateurgitarist Christiaan Beijer in 1977 met het organiseren van gitaarconcerten en -festivals in Nederland. Dat deed hij onder de naam Gitaristen Kollektief.

John Williams (klassiek) en Paco Peña (flamenco) hadden om en om opgetreden en het concert samen afgesloten. Precies dát werd de formule van het Gitaristen Kollektief: korte optredens van gitaristen uit verschillende stijlen, in één concert te beluisteren.

Actief

Het Kollektief was uiterst actief. Er was elke maand een concert in Theater Bellevue én een gitaarcafé voor aanstormend talent. Er waren speciale concerten voor gitaristen “van bijzondere klasse” en in de periode 1977 tot 1983 organiseerde het Gitaristen Kollektief vijf grote gitaarfestivals, waaronder twee in de grote zaal van het Concertgebouw. Ook ging het Gitaristen Kollektief op reis door Nederland. De concerten die in Bellevue plaatsvonden waren te beluisteren in Gitariteiten, het wekelijkse radioprogramma van Eddy Christiani.

Internationale aandacht

Het Gitaristen Kollektief trok wereldwijd aandacht en tientallen gitaristen traden op tijdens de festivals en concerten. Van klassiek tot jazz, van flamenco tot blues, van latin tot freestyle, van fingerpicking tot jazz manouche / Django Reinhardt stijl. Gitaristen als Roberto Aussel, Sergio en Odair Assad, Kazuhito Yamashita, John Mills, John Williams, David Russell, Balthazar Benitez, Milan Zilenka, Vladimir Mikulka, Suzanne Mebes, Amsterdams Gitaartrio, Eduardo Falu, Jan Akkerman, Harry Sacksioni, Paco Pena, Juan Martin, Pepe Habichuela, Eric Vaarzon Morel, Wim Overgaauw, Gypsiegroep WASO, Klaus Flenter “So much guitar”, etc. etc…

Gitaristen Kollektief Archief

‘Het archief kijkt mij verwijtend aan, met een blik van komt er nog wat van, doe je er nog wat mee?’

Het Gitaristen Kollektief heeft van 1977 tot 1983 bestaan. Christiaan Beijer bezit een groot archief met geluidsmateriaal op kwalitatief hoogwaardige Revox tapes en honderden foto’s, programma’s, recensies en LP’s. Ook beschikt hij over de benodigde afspeelapparatuur.

Student

Is er niet een conservatoriumstudent of aankomend muziekwetenschapper, op zoek naar een onderwerp voor een scriptie of paper? Of een liefhebber of muziekhistoricus die de geschiedenis van de gitaar in Nederland in kaart wil brengen? Misschien is er wel iemand die iets met al die opnames wil doen? Wie weet is er zelfs wel een potje voor te vinden, zodat er een mooie uitgave of website van gemaakt kan worden?

Interesse?

Carlos Moscardini. Alsnog.

Afgelopen zaterdag voor een bijna uitverkochte zaal stond in onze serie iets niet op het programma, wat wel was aangekondigd. Ik vermoedde dat dat geen probleem zou opleveren maar de eerste de beste die ik sprak begon over Moscardini.

Roberto Aussel, de solist van de avond wilde liever niet iets hoeven zeggen voorafgaand aan zijn concert, dus deed ik het maar. “Geen Moscardini dus. Maar wel heel veel ander moois.”

Na afloop van het concert vroeg iemand wat of ik toch gezegd had. Ze had er niets van verstaan. Moscardini? Dat er tijdens het concert geen muziek van Moscardini had geklonken, was haar niet opgevallen.

Voor de mensen die hem toch gemist hebben, of zijn muziek hadden willen leren kennen: Hieronder een cd van Moscardini. Een oudje. Door de meester zelf gespeeld.

Meesterpianisten

Meesterpianisten moeilijke mensen?
Och, ik spreek liever van bijzondere mensen…

“Drie weken voor het concert kreeg de Amerikaanse pianist Earl Wild een hartaanval maar hij wilde, nee hij moést zijn concert geven in het Concertgebouw. Er zat een arts op de eerste rij, een huisvriend met een bloeddrukmeter in de kleedkamer en we hadden een paar extra lampjes bij het rechterpedaal neergezet want aan zijn rechteroog was hij praktisch blind. De grote vraag was natuurlijk of hij Fantaisie Impromptu zou kunnen spelen? Met al die medicijnen… Konden zijn vingers het nog wel aan? Tijdens de repetities leek dat een probleem maar op het concert… Ik vond het werkelijk het hoogtepunt van de avond.”

Earl Wild overleed vijf jaar later op 94 jarige leeftijd. “Wat worden ze toch oud, die pianisten”, zei Clairy. “Dirigenten worden nog ouder”, sprak Marco. “Dat komt door al die bewegingen die ze met hun armen maken.”

Muzikale Kring

Impresario Marco Riaskoff was te gast in de Muzikale Kring. Zijn prestigieuze pianoserie in de grote zaal van het Concertgebouw van Amsterdam beleeft dit seizoen zijn 32ste editie. Het gesprek ging over de opbouw van zo’n instituut, over zijn favoriete klavierleeuwen en toonfluisteraars en over Martha Argerich, die hij ondanks haar twee afzeggingen, toch weer heeft uitgenodigd

Op de verjaardag van Mischa Maisky kwam ik haar tegen en was het toch weer gezellig. Nee, geen excuses. Maar ja, ik wil het publiek de gelegenheid ook niet ontnemen…. Want ze is natuurlijk fantastisch…

Meesterpianisten

Riaskoff begon in ’85 voor zichzelf. “Andere pianoseries programmeerden alleen mensen uit hun eigen stal maar ik programmeerde zonder rekening te houden met wie hen vertegenwoordigde”. “Je schoot onder andermans veren!”, zei Clairy. “Dat zou je zo kunnen noemen”, zei Marco. De series verdwenen “langzamerhand op natuurlijke wijze”. Met het Concertgebouw sprak hij af dat zij niet óók een pianoserie zouden programmeren.

“Ik introduceer enkel mensen met wie ik iets heb”, zei Riaskoff. Earl Wild, Alfred Brendel en Alexander Gravylyuk, om er maar een paar te noemen. Met Radu Lupu kreeg hij een speciale band en ontwikkelde hij een heuse vriendschap. “Door Lupu heb ik een wereld ontdekt.” We luisterden naar Lupu die Schubert speelt. “Hij vertrekt vanuit de stilte hoor je wel.”

Arcadi Volodos

“Arcadi Volodos heb ik zelf ontdekt. Die wilde helemaal niet meer optreden. Zijn vorige manager, Mijnheer Wilford van Colombia Artist Management had een clown van hem gemaakt. Iemand gaf mij een cassettebandje, een abominabele amateuropname van een concert. Op een dag was ik alleen op kantoor en ik dacht, ik zal er toch eens naar luisteren. Héél bijzonder. Later vroeg Lupu of ik wel eens van Volodos had gehoord. Lupu zei ‘Volodos heeft meer techniek in zijn pink dan ik in beide handen.’ Dat is onzin natuurlijk. Maar toen wist ik wel, die kan ik met een gerust hart uitnodigen.”

Behalve piano kwam ook viool, schaatsen en jodelen – jazeker, jodelen – ter sprake. De financiële situatie van de serie blijkt niet zo rooskleurig als menigeen denkt. “Het lijkt misschien wel of die zaal elke keer is uitverkocht, maar dat is echt niet altijd zo.” Waarop Clairy, Dominique en ondergetekende spontaan kaarten bestelden.
Wie dat ook wil, doet dat via de website van Meesterpianisten.

Hieronder de fragmenten die Marco Riaskoff heeft laten horen.

Foto helemaal boven: Grigori Sokolov. Foto via Instagram

Johan Dorrestein

MAN ACHTER DE SCHERMEN

De nieuwjaarsmatinee van het Nederlands Blazers Ensemble, een obligatie voor een huisconcert en de Roma Rock School in Macedonië. U heeft er misschien wel eens van gehoord, maar dat Johan Dorrestein er bij betrokken was, wist u waarschijnlijk niet.

Als minister van financiën van tal van ensembles en festivals wordt hij geacht het culturele huishoudboekje in de gaten te houden maar zijn roem dankt hij vooral aan zijn vermogen tot het ‘binnenhalen’ van geld.

Hoe doet hij dat toch, subsidiegevers overtuigen een project te financieren? Kan hij een ensemble naar een hoger niveau tillen? Mag hij zich ongestraft met de inhoud bemoeien? Vindt hij het eigenlijk wel leuk om zakelijk leider te zijn? Was hij niet liever muzikant gebleven?

MUZIKALE KRING
Allemaal vragen die aan de orde kwamen tijdens de Muzikale Kring. Het antwoord kwam neer op: je doet het samen. Laat je inspireren en zoek mensen die jouw idee een goed idee vinden. Die jouw enthousiasme willen delen. Organisatorisch, muzikaal én financieel. Een belangrijke les tussen de regels : maak reuring. Laat onverwachte gebeurtenissen plaatsvinden. Op het podium. In de zaal. In de pauze.

JOHAN DORRESTEIN
Johan Dorrestein begon als regelneef voor het Amsterdams Gitaartrio waar hij lid van was, en groeide uit tot zakelijk leider van groepen en ensembles als de Amsterdamse Bach Solisten, het Nederlands Blazers Ensemble en Musicians without Borders. Hij was een van the founding fathers van Splendor en werkt tegenwoordig, na een tussenstop bij het Holland Festival, voor de Cello Biënnale.

OVEREENKOMSTEN
Clairy zag overeenkomsten: Een gitarist. Voormalig lid van het Amsterdams Gitaartrio. Goed in organiseren. Maar wat mij betreft houdt het daar op. Om maar iets te noemen. Johan speelt geen gitaar meer.

Hier speelde Johan Dorrestein nog wel samen met Olga Franssen en Helenus de Rijke :
Are you afraid of the dark van Chiel Meijering