achter en voor

Concerto voor Six

Het stuk waarvoor ik was ingehuurd stond als laatste geprogrammeerd, dat betekent dat het als eerste wordt gerepeteerd. Maar de trein had vertraging en ik miste de repetitie. Zo belandde ik in het niemandsland voor aanvang van een concert. Het weer was slecht. Het concert uitverkocht. Op de gang viel niks te beleven. Ik besloot in de kleedkamer te blijven. Af en toe melde zich een lid van het ad hoc ensemble dat voor het programma van die avond was samengesteld.

Een violiste maakte zich op. Een ander nam nog even iets door. En weer een ander had voor het eerst van haar leven een Hema broek aan en was daar ZO tevreden mee. Ja ECHT.

‘Je kunt er wel reclame voor gaan maken’, suggereerde ik. ‘Nou, ik heb nog wel een heel goede review achtergelaten.’ ECHT? ja Echt.

Daarna zat ik weer alleen.

Het stuk waarvoor ik was ingehuurd duurde 12 min. Die waren na zes uur kleedkamer best snel voorbij.

kleedkamer

Er was iets met ‘asbest gevonden’ en op het laatste moment een andere locatie moeten vinden. Is er wel een kleedkamer aanwezig? vroeg Maarten. Daar moeten jullie je niet te veel van voorstellen, zei de man die ons binnenliet.

Schubert op Gitaar
Programmatoelichting

De vaste lijn

Vanwege de file kwamen we te laat op de repetitie. Dus op de dag van het concert vertrokken we nóg eerder. Maar toen viel de file mee en zaten we om 16.00 uur in een verlaten restaurant.

die schone mullerin met koor-achter en voor

Of hij even gebruik mocht maken van de vaste lijn vroeg Maarten aan de serveerster, want hij moest een radiointerview geven. Dat moet ik even aan mijn manager vragen, zei de serveerster.

Maar de manager zat zelf aan de vaste lijn. Haar gesprek duurde zolang dat toen ze kwam vragen waarmee ze ons van dienst kon zijn, Maarten’s radioprogramma alweer voorbij was.

Schubert op Gitaar
Programmatoelichting

De Entertainer

Ik wilde gaan, las één, nee twee matige recensies en begon vervolgens te twijfelen. Toen belden vrienden die te veel kaartjes hadden gekocht en zo zat ik alsnog bij De Entertainer. Alsof het een speciaal voor mij geschreven voorstelling betrof over mijn favoriete stokpaardje: achter en voor.

Geen geënsceneerde making of, geen tragische held die de ene na de andere tegenslag moet incasseren. Geen gezwets over hoe de spanning van je afvalt als je eenmaal op het podium staat. Niks van dat al. Archi is een lul maar kan heel goed foute grappen vertellen. Zijn leven is een puinzooi, het vak is in verval en ondertussen probeert hij de ballen in de lucht te houden. Archi doet Alles voor de show. Hij zal wel moeten.

Gijs Scholten van Asschat is niet alleen een fantastische Archi, hij is ook Gijs Scholten van Aschat. Hij schmiert met de actualiteit, de politiek en het theater voor Anne Frank en brengt zo een extra laag aan. Hiermee wordt hij ook een soort Archi. Met dank aan een regering die kunstenaars wegzet als profiteurs, aan een publiek dat tijdens voorstellingen met mobieltjes zit te spelen en aan producenten die theatervoorstellingen als verdienmodellen zien en er event-achtige bedrijfsuitjes van maken.

Er zijn – met dank aan de matige recensies(?) – nog kaarten.
Gaan. Gaan. Gaan.

Paco de Lucía

Of hij niet eens op een zevensnarige gitaar zou willen spelen? Hij wil op geen enkele gitaar spelen. Niet op een zessnarige gitaar, niet op een zevensnarige gitaar. Gitaarspelen doet hem pijn. La guitarra me mata, zegt hij. Wat letterlijk, de gitaar vermoordt me, betekent.

Op zijn website staat een citaat van zijn dochter.

…Si le invitases a casa
Para comer: Algún plato de cuchara
Para beber: Un tinto
No le hables de: Guitarra, su pesadilla.

oftewel

…Als je hem zou uitnodigen:
Om te eten: iets om op te lepelen
Om te drinken : rode wijn
Niet over praten: de gitaar, zijn nachtmerrie.

Maar oh, oh, oh, wat kon hij het goed. Gitaarspelen.

The art of asking

Het ging om een Vivaldi concert en een trio van Paganini. Ik had het nog nooit gespeeld maar Hubert zei dat ik het de eerste paar keer best van blad mocht spelen. De gitarist van het Heidelberger Kammer Orchester moest wegens familieomstandigheden terug naar de VS en er werd met spoed een vervanger gezocht. Het ging om 21 concerten op rij. Een heuse buitenkans.

Ik sprong in de trein, kwam ‘s middags aan in Mannheim en werd, ingeklemd tussen twee kwebbelende Amerikaanse violistes, in een spelersbusje naar een theater gereden dat honderden kilometers verderop lag. Ik was jong en enthousiast en er van overtuigd dat mijn carrière vanaf dat moment een enorme vlucht zou nemen. Want hoe vaak krijg je de kans om als solist op te treden in Duitsland? Heel vaak, zou later blijken. Maar dat wist ik toen nog niet.

Nog diezelfde avond worstelde ik me door Vivaldi heen, moest ik in de pauze CDs verkopen – de kurk waar het orkest op dreef – en speelde ik voor het eerst in mijn leven een trio van Paganini trio, met publiek erbij. Na afloop van het concert nam de leider van het ensemble het woord en vroeg aan het publiek of iemand misschien nog plek had om een lid van het ensemble te herbergen.

Anders was het niet vol te houden legde Klaus Preis me later uit. Klaus was behalve de klavecinist van het gezelschap, ook de eigenaar van het busje en de CDs. Ook het grote huis in Mannheim waar we sliepen als we in de buurt optraden was van hem. Het Heidelberger Kammer Orchester was Klaus’ eenmanszaak.

Die eerste avond logeerde ik bij een stel, waar behalve ik, ook de altist bleef slapen. Het echtpaar vond het reuze interessant echte künstler kennen zu lernen. Dat gold vooral voor de vrouw van het stel. Zij trok zich nadat haar man naar zijn werk vertrokken was, na het ontbijt nog even terug met de altist.

Gisteren stuurde Peter me een link naar een TEDTalk waarin Amanda Palmer betoogt dat kunstenaars moeten durven vragen. Om geld, om hulp en om slaapplaatsen. Ze is er goed in zo blijkt. Maar ze is niet de enige. Het orkest van Klaus speelde met uitzondering van oudejaarsavond, elke dag van het jaar. Ook Klaus verstond de kunst van het vragen.

De winnaars

Pau (Pablo) Casals werd gevraagd wat er nodig was om succesvol te zijn in de muziek. Hij noemde fysieke aanleg, doorzettingsvermogen, discipline, juiste contacten, geluk, karakter… Geen Talent? vroeg de interviewer. Ja talent was onontbeerlijk. Maar dat kwam volgens de grote cellist op allerlaatste plaats.

Oordeel zelf en bekijk de prachtige documentaire van Paul Cohen en David van Tijn over leven en carrière na het winnen van het Koningin Elisabeth Concours.

Over de beperkingen van virtuositeit volgens Variety.
Over talent en succes aldus de maker die, over ambivalentie gesproken, ook de documentaire over Janine Jansen maakte.

Vragen

De BBC vroeg hoe hij het zou vinden als hij nooit meer viool zou kunnen spelen? “Niet zo erg. Ik heb al zoveel viool gespeeld.”

Lange termijn

Sviatoslav Richter Notebooks and Conversations

” Men zegt over mij dat ik van kleine zalen houd, maar dat is niet zo. Grote zalen zijn altijd lang van te voren bezet. Ik weet uit ervaring dat geplande dingen eindigen in een mislukking. Altijd! Of je wordt ziek, of er is iets anders dat het verhinderd. Terwijl als je vraagt: kan het overmorgen, of desnoods over een week? Dan gaat alles goed. Misschien ben ik vandaag wel in topvorm. Hoe kan ik voorspellen dat ik dat zal zijn op een datum, maanden verwijderd van nu?

“Men vraagt waarom ik tegenwoordig minder pianoconcerten speel? Omdat het daarbij nog veel erger is. In Europa vragen de orkesten mij om engagementen te accepteren voor over vier, vijf jaar! Zij zijn altijd klaar wanneer ik beschikbaar ben.

“In Rusland was alles anders. Misschien was het niet helemaal netjes maar wanneer ik zin had om de volgende dag een concert te geven waarvoor ik mij voorbereid en klaar voelde, werd een gepland concert geannuleerd en programmeerde men mij in plaats daarvan. Of wanneer de zaal ‘s avonds bezet was, programmeerde men mij om 14.00 of 22.00 uur. Geen publiciteit nodig. Op de dag zelf hing men een papier op met het programma. De mond tot mond reclame deed de rest. Maar in het westen gebeurt iets dergelijks niet.

Dus prefereer ik als ik in een land aankom, de kaart te pakken en mijn impresario’s aan te geven welke plaatsen iets in mij oproepen, of mijn nieuwsgierigheid opwekken en waarvoor ik, voor zover mogelijk, nog nooit de gelegenheid had die te bezoeken. We vertrekken per auto, gevolgd door de piano’s. We vermijden de terreur van de snelwegen. Vervolgens speel ik in een theater, een kerkje of in de aula van een school. In Roanne, Montlucon of in een hoekje in de Provence. De mensen komen daar tenminste niet uit snobisme, maar om naar de muziek te luisteren.”

Ambivalentie

Waarom doe ik dit eigenlijk? vroeg ik me al gitaarspelend af. Ambivalentie ten opzichte van het metier is echt geen uitzondering. De succesvolle acteur liep met mij af na de voorstelling en terwijl het applaus nog klonk en wij ons omkeerden naar het publiek om het nogmaals in ontvangst te nemen, zei hij tijdens het buigen ‘dan lig ik op de grond en dan vraag ik mij af ‘is er nou echt niets anders waar ik mijn brood mee kan verdienen?’’