Esther Steenbergen

gitariste met iets te brede belangstelling

boeken lezen

Wij zijn ons brein

CON_Swaab_14.indd

In Kunstuur afgelopen zaterdag aandacht voor kunstverzamelaars. Eén van hen was professor Nasser D. Khalili verzamelaar van één van de beroemdste collecties islamitische kunst ter wereld waarvan momenteel 500 werken in de Nieuwe Kerk in Amsterdam worden gepresenteerd. Ik sprak er al eerder over als absolute aanrader.  Een andere absolute aanrader is het boek Wij zijn ons brein van hersenonderzoeker Dick Swaab. In Kunstuur zegt Professor Nasser D. Khalili dat de collectie aantoont dat het Jodendom, het Christendom en de Islam dezelfde oorsprong hebben. Als gitariste met brede belangstelling meen ik met dank aan Dick Swaab te weten welke dat is: frontaalkwab-epilepsie.

Lange termijn

” Men zegt over mij dat ik van kleine zalen houd, maar dat is niet zo. Grote zalen zijn altijd lang van te voren bezet. Ik weet uit ervaring dat geplande dingen eindigen in een mislukking. Altijd! Of je wordt ziek, of er is iets anders dat het verhinderd. Terwijl als je vraagt: kan het overmorgen, of desnoods over een week? Dan gaat alles goed. Misschien ben ik vandaag wel in topvorm. Hoe kan ik voorspellen dat ik dat zal zijn op een datum, maanden verwijderd van nu?

Men vraagt waarom ik tegenwoordig minder pianoconcerten speel? Omdat het daarbij nog veel erger is. In Europa vragen de orkesten mij om engagementen te accepteren voor over vier, vijf jaar! Zij zijn altijd klaar wanneer ik beschikbaar ben.

In Rusland was alles anders. Misschien was het niet helemaal netjes maar wanneer ik zin had om de volgende dag een concert te geven waarvoor ik mij voorbereid en klaar voelde, werd een gepland concert geannuleerd en programmeerde men mij in plaats daarvan. Of wanneer de zaal ‘s avonds bezet was, programmeerde men mij om 14.00 of 22.00 uur. Geen publiciteit nodig. Op de dag zelf hing men een papier op met het programma. De mond tot mond reclame deed de rest. Maar in het westen gebeurt iets dergelijks niet.

Dus prefereer ik als ik in een land aankom, de kaart te pakken en mijn impresario’s aan te geven welke plaatsen iets in mij oproepen, of mijn nieuwsgierigheid opwekken en waarvoor ik, voor zover mogelijk, nog nooit de gelegenheid had die te bezoeken. We vertrekken per auto, gevolgd door de piano’s. We vermijden de terreur van de snelwegen. Vervolgens speel ik in een theater, een kerkje of in de aula van een school. In Roanne, Montlucon of in een hoekje in de Provence. De mensen komen daar tenminste niet uit snobisme, maar om naar de muziek te luisteren.”

Van hoge naar nieuwe kunst

Afgelopen weekend las ik Van hoge naar nieuwe kunst waar afgelopen voorjaar nogal veel over te doen is geweest.  De auteur beweert dat het klassieke concert ten dode is opgeschreven. Er komt geen jong publiek meer op af en het publiek dat wel komt bestaat alleen maar uit oude mensen. De wereld van de klassieke muziek is een tikkende tijdbom en iedereen doet alsof zijn neus bloedt.

Het boek, schrijver Abbing noemt het een essay, is een vrucht van de Boekmanleerstoel die hij bekleedde aan de Universiteit van Amsterdam. Een wetenschappelijk werk waarin Abbing mensen aanvalt die naar klassieke muziek concerten gaan en betwijfelt of ze wel van muziek genieten.

Stil zitten
Dat je geacht wordt stil te zitten bij een (klassiek) concert is zo gek nog niet. Een mens kan namelijk maar één ding tegelijk.

Naar muziek moet je luisteren. Naar bewegend beeld moet je kijken. Voeg je muziek en bewegend beeld samen dan wint het laatste. Zo maakt de videoclip van de muziek die zij promoot, achtergrondmuziek en wekt de televisieregistratie van een concert de indruk dat het een saaie boel is. Een hand hier. Een dirigent daar. Daar vul je geen twee uur televisie mee.

Hans Abbing vertelt dat hij als student op de kunstacademie naar concerten ging om muzikanten te tekenen. Bij twee klassieke concerten werd hem verzocht hiermee op te houden.

Abbing vindt dit een illustratie van het ‘intolerante, strenge, eredienstachtige karakter’ van het klassieke concert. Iets anders doen dan stil zitten luisteren zou als oneerbiedig worden ervaren en irritatie opwekken.

Mij lijkt het waarschijnlijker dat de luisteraar wilde luisteren naar de muziek in plaats van naar een tekenende Hans Abbing moeten kijken. Want bewegend beeld wint altijd. Ook als je dat niet wil.

Aandacht
Volgens Hans Abbing is er bij klassieke concerten geen communicatie tussen musici en het publiek en laten popconcerten zich goed vergelijken met klassieke concerten omdat het in beide gevallen om muziek gaat en de hoogst opgeleiden onder het publiek oververtegenwoordigd zijn.

Waar haalt zo’n man het vandaan vraag je je als gitariste met brede belangstelling af. Niet uit de praktijk zo blijkt.

Saxofonist Ties Mellema vroeg Abbing waarom hij toch zo de nadruk legde op concerten van symfonie-orkesten terwijl de klassieke muziekpraktijk uit zo veel meer bestaat. Het antwoord was even simpel als ontluisterend. Abbing wilde gewoon een beetje aandacht voor zijn boek. Naar een concert van bijvoorbeeld het NBE was hij nog nooit geweest.